Przycisk

Przycisk jest jednym z najbardziej podstawowych i wszechobecnych aparatów łączeniowych w elektrotechnice i automatyce, stanowiącym fundamentalny interfejs między człowiekiem a maszyną. Jego nadrzędnym zadaniem jest umożliwienie operatorowi świadomego, manualnego zainicjowania lub przerwania określonej akcji w obwodzie elektrycznym poprzez krótkotrwałą lub trwałą zmianę stanu jego wewnętrznych styków. To uniwersalne narzędzie sterujące, którego forma, funkcja i konstrukcja są precyzyjnie dopasowane do niezliczonej liczby aplikacji, od prostego dzwonka do drzwi, przez panele sterujące zaawansowanych maszyn przemysłowych, aż po krytyczne w działaniu systemy zatrzymania awaryjnego.

Zasada działania: od akcji mechanicznej do sygnału elektrycznego

U podstaw działania każdego przycisku leży mechanizm, który transformuje ruch mechaniczny (najczęściej liniowy nacisk na element wykonawczy) na zmianę stanu zestyków elektrycznych. W zależności od konstrukcji, przyciski można podzielić na dwie fundamentalne grupy funkcjonalne.

Przyciski monostabilne (chwilowe) są najczęściej spotykaną formą. Zmiana stanu ich styków następuje tylko na czas, gdy element wykonawczy (napęd) jest wciśnięty. Po zwolnieniu nacisku, wbudowany mechanizm sprężynowy automatycznie i natychmiastowo przywraca napęd i styki do ich pierwotnej, spoczynkowej pozycji. Taki charakter działania jest idealny do inicjowania jednorazowych akcji, takich jak wysłanie impulsu do sterownika PLC, uruchomienie sygnału dźwiękowego (dzwonek) czy rozpoczęcie cyklu pracy maszyny (przycisk START).

Przyciski bistabilne (stabilne, z zatrzaskiem), często określane mianem przełączników przyciskowych, posiadają mechanizm zapadkowy. Po pierwszym naciśnięciu, napęd i styki zostają zablokowane w pozycji aktywnej i pozostają w niej nawet po zwolnieniu nacisku. Dopiero kolejne naciśnięcie zwalnia zapadkę i przywraca przycisk do stanu spoczynkowego. Taka funkcjonalność "naciśnij-załącz, naciśnij-wyłącz" jest użyteczna w prostych obwodach, gdzie wymagane jest trwałe załączenie lub wyłączenie odbiornika, np. lampki.

Konfiguracja styków: język automatyki

Funkcjonalność przycisku w obwodzie sterującym jest definiowana przez konfigurację jego styków. Styk normalnie otwarty (NO – Normally Open) w pozycji spoczynkowej jest rozwarty i nie przewodzi prądu. Jego zamknięcie (zwarcie) następuje dopiero w momencie aktywacji przycisku. Jest to typowa konfiguracja dla przycisków o funkcji "START" lub inicjujących działanie. Z kolei styk normalnie zamknięty (NC – Normally Closed) w pozycji spoczynkowej jest zwarty i przewodzi prąd. Jego rozwarcie (przerwanie obwodu) następuje po wciśnięciu przycisku. Ta konfiguracja jest standardem w obwodach bezpieczeństwa i dla przycisków o funkcji "STOP", ponieważ przerwanie obwodu jest sygnałem bardziej niezawodnym (awaria, np. przerwanie przewodu, również prowadzi do zatrzymania). Wiele przycisków przemysłowych posiada oba typy styków (1xNO + 1xNC), co pozwala na realizację bardziej złożonych funkcji logicznych.

Typologia i formy konstrukcyjne

Świat przycisków jest niezwykle zróżnicowany. Wyróżniamy przyciski panelowe, przeznaczone do montażu w otworach w obudowach i pulpitach (standard przemysłowy to Ø22 mm). Ich konstrukcja modułowa pozwala na dowolne łączenie napędów (płaskich, wystających, grzybkowych, podświetlanych) z elementami stykowymi. Kluczową odmianą są przyciski bezpieczeństwa z mechanizmem samozatrzasku i wymuszonym rozwarciem styków, niezbędne w układach zatrzymania awaryjnego.