Oprawa awaryjna

Oprawa awaryjna jest fundamentalnym i obligatoryjnym elementem systemów bezpieczeństwa w każdym obiekcie użyteczności publicznej i budynku komercyjnym. To nie jest element oświetlenia ogólnego. To wyspecjalizowane, autonomiczne urządzenie, którego nadrzędnym i jedynym zadaniem jest zapewnienie minimalnego, niezbędnego oświetlenia w przypadku nagłego zaniku zasilania podstawowego. Jej celem nie jest komfort wizualny, lecz ochrona ludzkiego życia poprzez umożliwienie bezpiecznej i sprawnej ewakuacji, zapobieganie panice oraz doświetlenie stref, gdzie nagłe ciemności mogłyby prowadzić do niebezpiecznych sytuacji.

Dwa fundamentalne tryby pracy

Architektura systemu oświetlenia awaryjnego opiera się na dwóch podstawowych trybach pracy opraw. Oprawy do pracy awaryjnej (non-maintained) w normalnych warunkach, gdy obecne jest zasilanie sieciowe, pozostają wyłączone. Ich źródło światła aktywuje się automatycznie i natychmiastowo dopiero w momencie zaniku napięcia podstawowego. Jest to rozwiązanie stosowane najczęściej w miejscach, gdzie oświetlenie nie jest potrzebne w sposób ciągły, np. na klatkach schodowych czy w kinach podczas seansu.

Z kolei oprawy do pracy sieciowo-awaryjnej (maintained) działają w sposób ciągły. W normalnych warunkach są zasilane z sieci 230 V i pełnią funkcję zwykłej oprawy oświetleniowej, na przykład oświetlając korytarz. W momencie awarii zasilania, wbudowany moduł elektroniczny automatycznie przełącza je na zasilanie z wewnętrznego akumulatora, zapewniając ciągłość oświetlenia, choć zazwyczaj o zredukowanym strumieniu świetlnym. Ten tryb pracy jest wymagany w miejscach, gdzie znaki bezpieczeństwa muszą być widoczne przez cały czas.

Systemy zasilania: autonomiczny czy centralny?

Realizacja tych funkcji jest możliwa dzięki dwóm różnym podejściom systemowym. Najbardziej popularne są oprawy z własnym, indywidualnym zasilaniem (self-contained). Każda taka oprawa jest kompletnym, autonomicznym urządzeniem, wyposażonym we własny pakiet akumulatorów, układ ładowania oraz moduł sterujący, który monitoruje obecność napięcia sieciowego. Ich zaletą jest prostota instalacji, która nie różni się znacząco od montażu zwykłej oprawy, oraz modularność systemu.

W dużych obiektach, takich jak galerie handlowe, lotniska czy szpitale, często stosuje się systemy z centralną baterią (CBS). W tym rozwiązaniu oprawy awaryjne nie posiadają własnych akumulatorów. Są one zasilane ze wspólnej, centralnej jednostki akumulatorów za pomocą specjalnej, ognioodpornej instalacji kablowej. Taki system znacząco upraszcza i centralizuje procesy konserwacji i testowania, ponieważ wszystkie akumulatory znajdują się w jednym miejscu.

Funkcjonalność i kluczowe parametry techniczne

Zgodnie z normami (np. PN-EN 1838), oświetlenie awaryjne dzieli się na trzy kategorie funkcjonalne. Oświetlenie drogi ewakuacyjnej ma za zadanie bezpiecznie wskazać kierunek ucieczki. Oświetlenie strefy otwartej (antypaniczne) zapobiega panice w dużych przestrzeniach, jak hale czy audytoria. Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka umożliwia bezpieczne zakończenie potencjalnie niebezpiecznych procesów, np. obsługę maszyn.

Aby oprawa mogła pełnić te funkcje, musi spełniać szereg rygorystycznych wymogów. Kluczowym parametrem jest czas pracy autonomicznej, czyli czas, przez jaki oprawa jest w stanie świecić po zaniku zasilania. W zależności od wymagań obiektu, wynosi on najczęściej 1, 2 lub 3 godziny. Równie ważny jest strumień świetlny w trybie awaryjnym, który musi zapewniać odpowiednie natężenie oświetlenia na drodze ewakuacyjnej. Technologią źródła światła jest dziś niemal wyłącznie LED, ze względu na wysoką skuteczność, trwałość i niski pobór mocy, co jest kluczowe przy zasilaniu bateryjnym.

Każda oprawa musi być regularnie testowana. Najprostsze modele posiadają przycisk manualnego testu. Bardziej zaawansowane wyposażone są w moduł autotestu (AT), który samoczynnie i cyklicznie sprawdza stan źródła światła i akumulatora, sygnalizując ewentualne usterki za pomocą diody. Najbardziej zaawansowane systemy pozwalają na centralne monitorowanie stanu każdej oprawy w obiekcie (np. w standardzie DALI), co drastycznie upraszcza i automatyzuje procesy konserwacyjne wymagane przez prawo.